Zespół Kleefstra

Nazwa choroby: Zespół Kleefstra
Synonimy: zespół mikrodelecji 9q34.3; zespół subtelomerowej delecji 9q, zespół 9q-
OMIM: 610253
ORPHA kod: 261494
ICD-10: Q87.8

Definicja choroby  
Zespół Kleefstra to jedna z rzadkich przyczyn zaburzeń neurorozwojowych. Charakteryzuje się występowaniem hipotonii, niepełnosprawności intelektualnej, znacznych zaburzeń ekspresji mowy, zaburzeń rozwojowych ze spektrum autyzmu i cech dysmorfii. Współwystępować mogą także wady serca, wady układu moczowo-płciowego, nawracające infekcje dróg oddechowych, padaczka / drgawki gorączkowe, zaburzenia psychiatryczne (w tym zaburzenia snu), a także znaczna apatia i objawy podobne do katatonii po okresie dojrzewania.

Etiologia. Podłoże genetyczne. Sposób dziedziczenia 
U około połowy pacjentów za objawy choroby odpowiada delecja 9q34.3, u pozostałych stwierdzane są patogenne / potencjalnie patogenne warianty molekularne w genie EHMT1.
Zespół Kleefstra dziedziczony jest w sposób autosomalny dominujący. W większości przypadków choroba występuje de novo.
Podobne objawy opisywane są u pacjentów z wariantami molekularnymi w genie KMT2C (zespół Kleefstra typu 2).

Epidemiologia  
Częstość występowania zespołu Kleefstra szacowana jest na 1:25 000 – 1:35 000, jednak może ona być wyższa.

Opis kliniczny 
U pacjentów z zespołem Kleefstra zwracają uwagę cechy dysmorfii tj. małogłowie, brachycefalia, hipoplazja środkowej części twarzy, synofrys (zrośnięte brwi), pełna, wywinięta dolna warga, uwydatniony łuk Kupidyna, wysunięty język czy prognatyzm. Wraz z wiekiem cechy te są bardziej wyraźne.
Masa urodzeniowa jest zwykle prawidłowa. W późniejszym okresie życia występuje tendencja do nadwagi / otyłości. W związku z obniżeniem napięcia mięśniowego rozwój ruchowy przebiega wolniej, często stwierdzane są także trudności z karmieniem. Zaburzony jest rozwój mowy czynnej, ale większość pacjentów opanowuje komunikację pozawerbalną. Rozwój poznawczy kształtuje się na poziomie niepełnosprawności intelektualnej umiarkowanej bądź znacznej.
Często stwierdzane są wady serca, a u starszych pacjentów (nastolatkowie, młodzi dorośli) dodatkowo obserwowane są zaburzenia rytmu serca.
U chłopców często występują nieprawidłowości narządów płciowych (spodziectwo, wnętrostwo, mikropenis), a u obu płci do objawów należy także padaczka, częste infekcje dróg oddechowych, zaparcia i niedosłuch.
Zaburzenia rozwojowe ze spektrum autyzmu, stereotypie, problemy ze snem, czy łagodne zachowania autoagresywne stwierdzane są już we wczesnym dzieciństwie. Zaburzenia behawioralne mogą się nasilić w okresie dojrzewania. U nastolatków / młodych dorosłych opisywano występowanie nasilonej apatii / zaburzeń przypominających katatonię.

Diagnostyka  
Podejrzenie zespołu Kleefstra stawiane jest na podstawie objawów klinicznych.
Diagnoza jest potwierdzona w przypadku stwierdzenia delecji 9q34.3 (technika array CGH, MLPA ) lub obecności patogennego / potencjalnie patogennego wariantu molekularnego w genie EHMT1 (technika sekwencjonowania następnej generacji – NGS).

Leczenie 
Postępowanie jest objawowe. 
Pacjent z zespołem Kleefstra powinien być pod wielospecjalistyczną opieką. Wskazane jest wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, terapia logopedyczna / neurologopedyczna, terapia integracji sensorycznej. 
W przypadku wad narządowych, np. wady serca konieczne może być leczenie operacyjne, a u dzieci ze znacznymi zaburzeniami karmienia żywienie przez zgłębnik nosowo-żołądkowy lub drogą gastrostomii odżywczej. Często potrzebna jest modyfikacja diety (zwiększenie ilości błonnika, przyjmowanych płynów) lub wdrożenie leków wspomagających wypróżnianie.
U pacjentów z zaburzeniami napadowymi włączane są leki przeciwpadaczkowe. 
Wskazana jest właściwa higiena snu, a w razie dużych zaburzeń snu włączenie odpowiednich leków. 
Aktualnie trwają prace nad opracowaniem międzynarodowych rekomendacji opieki nad pacjentami z zespołem Kleefstra. Publikacja tych zaleceń (w różnych wersjach językowych) planowana jest na początek 2024r. 

Szczepienia ochronne
Brak przeciwskazań do szczepień ochronnych.

Zalecenia szczególne 
Zalecenia dotyczące opieki anestezjologicznej u pacjentów z zespołem Kleefstra:
https://www.orphananesthesia.eu/en/rare-diseases/published-guidelines/kleefstra-syndrome/606-kleefstra-syndrome/file.html 

Rokowanie  
W zależności od nasilenia i spektrum objawów.
Długość życia może być skrócona np. w przypadku występowania ciężkiej wady serca.
 

Ważne strony internetowe
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK47079/
https://omim.org/entry/610253
https://www.orpha.net  Kleefstra syndrome 

Ośrodki eksperckie 
Poradnie Genetyczne 
Ośrodki eksperckie chorób rzadkich

Autor/autorzy opisu: 
Dorota Wicher, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie. 
 

Data opisu: 
30.05.2023r.

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.