Neuropatia Charcot- Marie- Tooth typu 1A

Nazwa choroby: Neuropatia Charcot- Marie- Tooth typu 1A

Synonimy: Choroba Charcot- Marie- Tooth typu 1A (ang. Charcot-Marie-Tooth disease type 1A, CMT1A), Dziedziczna polineuropatia ruchowo- czuciowa typu 1A (ang. Hereditary motor and sensory neuropathy 1A; HMSN 1A; HMSN IA)

OMIM: 118220
ORPHA kod: 101081
ICD-10: G60.0

Definicja choroby 
Choroba Charcot- Marie- Tooth typu 1A  jest dziedziczną polineuropatią ruchowo-czuciową (ta grupa chorób określana jest wspólnym mianem choroby CMT) i należy do tzw. neuropatii demielinizacyjnych- pierwotne uszkodzenie dotyczy osłonki mielinowej nerwów obwodowych. CMT1A jest najczęstszym podtypem dziedzicznych neuropatii ruchowo-czuciowych,  stanowi ok. 60% tych chorób.

Etiologia. Podłoże genetyczne. Sposób dziedziczenia  
Choroba uwarunkowana jednogenowo (gen: PMP22 , Locus: 17p12) związana z duplikacją genu lub w bardzo rzadkich przypadkach mutacją punktową. Chorobę dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący. Większość przypadków CMT1A to przypadki rodzinne, jednak zdarzają się przypadki mutacji de novo. Potomstwo osoby dotkniętej chorobą ma 50% szans na odziedziczenie mutacji. Bardzo rzadko spotyka się bezobjawowych nosicieli. Objawy choroby wynikają z toksycznego działania nadmiaru  produktu genu PMP22- białka mieliny obwodowej (ang. peripheral myelin protein 22) na rozwój osłonek mielinowych (komórek Schwanna) nerwów. 

Epidemiologia 

Częstość występowania 1-5 /10 000.
 

Opis kliniczny 

Choroba zwykle rozpoczyna się w pierwszej dekadzie życia lub z początkiem drugiej dekady. Dotyka w takim samym stopniu obie płcie. 
Klasyczny, najczęstszy  obraz kliniczny to powoli postępujący, symetryczny, dystalny niedowład początkowo kończyn dolnych,  a  następnie kończyn górnych, z zanikiem mięśni dystalnych podudzi, dłoni i przedramion. Zaburzenia ruchowe zdecydowanie przeważają nad czuciowymi. Pierwszym objawem choroby może być zmniejszenie sprawności ruchowej i większa męczliwość. Pacjenci mają trudności w chodzeniu na piętach, z czasem może rozwinąć się osłabienie mięśni stóp, z charakterystycznym chodem z opadającymi stopami. Obserwuje się zniekształcenie stóp pod postacią ich wydrążenia, rzadziej płaskostopia, występuje  młotkowate ustawienia palców oraz zmiany troficzne skóry wtórne do zniekształcenia (modzele, nagniotki). Dość często chorzy zgłaszają problem z dobraniem obuwia. Wielu chorych nie zgłasza żadnych objawów czuciowych, choć mogą wystąpić zaburzenia czucia powierzchniowego typu „skarpetki i rękawiczki” oraz zaburzenia równowagi wynikające z upośledzenia czucia ułożenia. Ból neuropatyczny występuje rzadko.  Niekiedy może współistnieć łagodne skrzywienie kręgosłupa w okolicy lędźwiowo- krzyżowej czy obustronny niedosłuch.  
Obserwuje się dużą zmienność nasilenia choroby, nawet w obrębie tej samej rodziny. Z uwagi na możliwy bardzo łagodny przebieg kliniczny, rozpoznanie często jest ustalane podczas diagnostyki krewnego z bardziej nasilonymi dolegliwościami.

Diagnostyka
Wstępnym etapem diagnostyki jest badanie neurologiczne oraz ocena elektrofizjologiczna. W badaniu neurograficznym (elektroneurografia, ENG) zwraca uwagę zwolnienie szybkości przewodzenia w nerwach ruchowych kończyn górnych (ang. motor nerve conduction velocity, MNCV) poniżej 38 m/s. U większości pacjentów obserwuje się równomierne spowolnione MNCV w zakresie 20-25 m/s. Zapis z zajętych mięśni dość często pozostaje prawidłowy lub obserwuje się nieznacznie wyrażone przewlekłe zmiany neurogenne.  Na ostateczne potwierdzenie rozpoznania pozwala  badanie genetyczne, które polega na  oznaczeniu liczby kopii genu PMP22. Duplikacja genu PMP22 potwierdza rozpoznanie CMT1A, w bardzo rzadkich przypadkach przyczynę CMT1A stanowi mutacja punktowa genu PMP22. Należy podkreślić, że sekwencjonowanie nowej generacji (ang. Next Generation Sequencing, NGS) nie jest badaniem dedykowanym do wykrywania zmian ilościowych (duplikacja/ delecja) w genomie.

Leczenie 
Nadal nie ma skutecznego leczenia farmakologicznego hamującego postęp choroby. 
Postępowanie objawowe obejmuje:
●    Rehabilitację, która powinna być systematyczna, bez nadmiernego forsowania, ze zwróceniem uwagi na zapobieganie wtórnym przykurczom.  
●    Zaopatrzenie ortopedyczne- ortezy AFO (ankle-foot orthotics) w razie niestabilności w stawie skokowym i opadania stóp. 
●    Stosowanie butów ortopedycznych w razie zaawansowanych deformacji stóp lub odpowiednich wkładek.
●    Operacje korekcyjne stóp - są przeprowadzane z powodu przykurczów ścięgien Achillesa, nadmiernego odwrócenia stóp, dużego stopnia wydrążenia stóp i palców młotkowatych.  Mogą one usprawnić chód, złagodzić ból w miejscach ucisku oraz zapobiec owrzodzeniom stóp. Pacjenci powinni być kwalifikowani do zabiegu i operowani w ośrodkach posiadających doświadczenie w leczeniu chorych z CMT.
Wniosek o zaopatrzenie w ortezy i buty ortopedyczne może wystawić lekarz specjalista (ortopeda, chirurg, neurolog, lekarz rehabilitacji, reumatolog) elektronicznie na portalu NFZ.

Szczepienia ochronne
Brak przeciwwskazań do szczepień ochronnych.

Zalecenia szczególne  
Brak
 

Rokowanie 
Przebieg choroby jest powolny, nierzadko stacjonarny. Długość życia jest niezmieniona. 
 

Organizacje pacjenckie
https://www.ptchnm.org.pl/
https://www.cmtausa.org/

Ważne strony internetowe

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8615778/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3058597/
https://www.omim.org/entry/118220?search=cmt1a&highlight=cmt1a

Ośrodki eksperckie
Ośrodki eksperckie chorób rzadkich nerwowo- mięśniowych.

Autor/autorzy opisu: 

Krzysztof Nieporęcki, Marta Lipowska
Klinika Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Europejska Sieć Referencyjna Chorób Rzadkich Nerwowo-Mięśniowych (ERN EURO- NMD)

Data opisu 

22.05.2023

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.