Prawa i uprawnienia pacjenta

Akty prawne istotne dla pacjentów z chorobami rzadkimi w Polsce – zestawienie

 

Lp.

Nazwa aktu prawnego

Zakres

1.

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W szczególności w zakresie w jakim:

  • gwarantuje każdemu prawo do ochrony zdrowia,

  • nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych wszystkim obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej,

  • nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej m.in. dzieciom i osobom niepełnosprawnym

2.

Rozporządzenie (WE) Nr 141/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie sierocych produktów leczniczych

 

W szczególności w zakresie w jakim:

  • stanowi, że pacjenci z chorobami rzadkimi powinni być uprawnieni do takiej samej jakości leczenia jak inni pacjenci,

  • definiuje pojęcie „chorób rzadkich”, „sierocego produktu leczniczego”

  • określa wspólnotową procedurę oznaczania produktów leczniczych jako sieroce produkty lecznicze, zapewnienia zachęty dla prac badawczo-rozwojowych dotyczących sierocych produktów leczniczych oraz dla wprowadzania tych produktów na rynek

3.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej

W szczególności w zakresie w jakim:

  • pozwala pacjentom z chorobami rzadkimi zwracać się do innych państw członkowskich UE o diagnozę i leczenie niedostępne w ich kraju (również będącym państwem członkowskim)

  • gwarantuje, że pacjenci otrzymają informacje na temat kosztów leczenia oraz możliwości uzyskania zwrotu kosztów przez ich kraj ubezpieczenia zdrowotnego

  • wprowadza standardy jakości opieki zdrowotnej, które muszą być zapewnione przez kraje UE

4.

Uchwała Nr 110 Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2021 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Plan dla Chorób Rzadkich

 

W zakresie w jakim wprowadza kompleksowe rozwiązania mające poprawić system diagnostyki i leczenia pacjentów z chorobami rzadkimi, obejmujące sześć podstawowych obszarów:

1) Ośrodki Eksperckie Chorób Rzadkich (OECR);

2) kierunki poprawy diagnostyki chorób rzadkich, w tym dostępności do nowoczesnych metod diagnostycznych z wykorzystaniem wielkoskalowych badań genomowych;

3) dostęp do leków, wyrobów medycznych i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanych w chorobach rzadkich;

4) Polski Rejestr Chorób Rzadkich;

5) Paszport Pacjenta z Chorobą Rzadką;

6) Platformę Informacyjną „Choroby Rzadkie”

5.

Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

 

W szczególności w zakresie w jakim określa prawa pacjenta, zasady udostępniania dokumentacji medycznej i obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta

6.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych

W szczególności w zakresie w jakim:

  • reguluje zasady refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych

  • wprowadza zasady dotyczące procedury odwoławczej i skargi pacjenta w przypadku odmowy refundacji leku, środku spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego 

  • reguluje refundację leków we wskazaniach off-label

7.

Programy lekowe dotyczące chorób rzadkich publikowane jako załącznik do obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (np. załącznik nr B.62. Leczenie pierwotnych niedoborów odporności (PNO) u pacjentów dorosłych (ICD-10: D 80 w tym D 80.0, D 80.1, D 80.3, D 80.4, D 80.5, D 80.6, D 80.8, D 80.9; D81.9; D 82 w tym: D 82.0, D 82.1, D 82.3, D 82.8, D 82.9; D 83 w tym: D 83.0, D 83.1, D 83.8, D 83.9; D 89.9))

W zakresie w jakim określają zakres świadczenia gwarantowanego dla każdej z chorób

8.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

W szczególności zakresie w jakim określa:

  • szczegółowe warunki udzielania i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

  • zasady i tryb finansowania świadczeń oraz zadania władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń

  • zasady ratunkowego dostępu do technologii medycznych (system wydawania indywidualnych zgód na leczenie pacjentów, dla których wyczerpano wszystkie dostępne opcje terapeutyczne finansowane ze środków publicznych)

  • zasady dot. programów polityki zdrowotnej (w zakresie chorób rzadkich np. Narodowy program leczenia chorych na hemofilię i pokrewne skazy krwotoczne na lata 2019-2023)

9.

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne

M.in. w zakresie w jakim:

  • reguluje kwestię dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych

  • reguluje tzw. import docelowy, czyli sprowadzenie zza granicy i refundacja leku na wniosek pacjenta, poparty opinią lekarza prowadzącego i konsultanta krajowego, na podstawie pozytywnej decyzji Ministra Zdrowia

  • umożliwia pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu lub opiekunowi faktycznemu zgłoszenie działania niepożądanego produktu leczniczego

10.

Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty

 

W zakresie w jakim reguluje odpowiedzialność zawodową lekarzy i obowiązki wobec pacjentów

11.

Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych

 

W szczególności w zakresie w jakim wprowadza szczegółowe zasady dotyczące ochrony prywatności i poufności danych osobowych, w tym medycznych, zgody na ich przetwarzanie, usuwanie, przenoszenie między placówkami medycznymi

12.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania

 

W szczególności w zakresie w jakim reguluje zasady udostępniania dokumentacji medycznej

13.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept

W szczególności w zakresie w jakim określa:

  • sposób realizacji recept, sposób realizacji recepty transgranicznej wystawionej w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)

Opieka społeczna

14.

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

W szczególności w zakresie pomocy osobom z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności lub rodzicom/opiekunom dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności

15.

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

W szczególności w zakresie w jakim reguluje:

  • zasady udzielania pomocy społecznej, w tym świadczeń pieniężnych,

  • zasady funkcjonowania placówek opiekuńczych, które mogą być potrzebne dla pacjentów wymagających stałej opieki i pomocy w codziennych czynnościach

16.

Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej

 

W zakresie w jakim ustala warunki przyznania prawa do renty socjalnej osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało m.in. przed ukończeniem 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia

17.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

W zakresie w jakim reguluje:

  • kwestie prawne związane z systemem pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnościami, 

  • szczególne warunki zatrudniania takich osób,

  • postępowanie administracyjne w sprawach orzekania o niepełnosprawności

18.

Ustawa z dnia 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności

W zakresie w jakim określa szczególne uprawnienia świadczeniobiorców posiadających orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej

19.

Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

W zakresie w jakim określa warunki nabywania prawa, tryb przyznawania oraz zasady wypłacania i finansowania świadczenia dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji