Niedobór składowej C3 dopełniacza

Nazwa choroby: Niedobór składowej C3 dopełniacza

Synonimy: C3 niedobór ( ang. C3 deficiency)

OMIM: 613779

ORPHA kod:  280133

ICD-10: D84.1

Definicja choroby  

Niedobór  3 składnika  układu dopełniacza   jest rzadkim, genetycznym, pierwotnym niedoborem odporności charakteryzującym się podatnością na infekcje (głównie bakteriami Gram-ujemnymi) z powodu skrajnie niskiego poziomu C3 w osoczu. U pacjentów zwykle występują nawracające zakażenia inwazyjne,  epizody zapalenia zatok, migdałków i/lub ucha, a także infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (w tym zapalenia płuc) oraz infekcje skóry, takie jak rumień wielopostaciowy. Może rozwinąć się choroba autoimmunologiczna przypominająca toczeń rumieniowaty układowy oraz   błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek, prowadzące do niewydolności nerek.

Etiologia. Podłoże genetyczne. Sposób dziedziczenia  

Choroba dziedziczona autosomalnie recesywne. Analiza  genetyczna obu alleli   potwierdza występowanie  mutacji homozygotycznych i złożonych  mutacji  heterozygotycznych.  Opisano  15 mutacji: 6 splicingowych, 4 mutacje nonsensowne, 2 z delecją 1 lub 2 zasad, 1 dużą delecję, 1 z insercją 1 zasady i 1 mutację missensowną. Ciężkie infekcje rozwijają się  głównie  u pacjentów z mutacjami C3 w N-końcowym fragmencie  domeny TED – jednej z 13 domen budujących białko C3.  Opisano przypadek pacjenta z homozygotycznym niedoborem C3 i nawracającymi ciężkimi zakażeniami bakteryjnymi i kilka heterozygot z tej samej rodziny które były klinicznie zdrowe.  

Epidemiologia  

Częstość występowania  niedoboru C3 dopełniacza  szacunkowa  <1 : 1000 000  

Opis kliniczny  

W obrazie klinicznym niedoboru C3 dominują  septyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, bakteriemie i posocznice, często  nawracające,  powodowane  przez Streptococcus pneumoniae , Neisseria meningitides,  Staphylococcus aureus i Streptococcus milleri. Niedobór C3 predysponuje również do nawracających infekcji  dróg oddechowych i/lub zapaleń ucha środkowego wywołanych przez S. pneumoniae, Haemophilis influenzae, Klebsiella aerogenes, S. aureus i Streptococcus pyogenes . Opisano objawy  podobne do tocznia rumieniowatego układowego (SLE), podostry skórny toczeń rumieniowaty,  zapalenie błony maziowej stawu kolanowego oraz obecność  przeciwciał przeciwjądrowych w niskich mianach (1:40∼ 1:320)  bez  ciężkich infekcji w wywiadzie. Biopsje  nerek wykonane  z powodu krwiomoczu  i/lub białkomoczu  potwierdzały  kłębuszkowe zapalenia  nerek ,  nefropatię IgA  i nefropatię błoniastą. Zarówno choroby reumatyczne, jak i choroby nerek są prawdopodobnie spowodowane obecnością  kompleksów  immunologicznych (KI). Mediana wieku wystąpienia  objawów niedoboru C3 wynosi 2,0 lata (zakres od 3 tygodni do 19 lat): ciężkie infekcje  po 1,5 roku w zakresie od 3 tygodni do 10 lat, a choroby związane z KI  po 7,5 roku (od 1 roku do 25 lat) . Pacjenci z ciężkimi zakażeniami byli diagnozowani w młodszym wieku niż pacjenci z chorobami związanymi z KI. Do tej pory nie ustalono konkretnych korelacji genotyp-fenotyp, prawdopodobnie z powodu   małej  częstości występowania tego zaburzenia.  

Diagnostyka  

Badanie krwi na obecność  składowej  C3 dopełniacza. Zazwyczaj prawidłowy  zakres wynosi od 75 do 175  mg/dl  (0.75-1.75g/l)  różni się w zależności od wieku, płci i ogólnego stanu zdrowia. Jeśli badanie  C3 jest wykonywany jako część testu całkowitej aktywności dopełniacza, w przypadku stwierdzenia niskich wartości  test należy powtórzyć. Pobranie badania nie wymaga specjalnego przygotowania  

Leczenie  

Antybiotykoterapia : ostrych  zakażeń bakteryjnych ( Gram ujemnych  i Gram dodatnich)  i  profilaktyka  zakażeń  bakteryjnych.  

Szczepienia ochronne

Brak przeciwskazań do realizacji szczepień ochronnych. Zalecane szczepienie przeciwko bakteriom otoczkowym.  

Zalecenia szczególne  

Systematyczne kontrole stomatologiczne w celu wykluczenia potencjalnych ognisk zakażenia  oraz unikanie zabiegów modyfikujących ciało związanych z ryzykiem zakażenia bakteryjnego. Krewni pacjentów z niedoborem C3 dopełniacza powinni poddać się badaniom przesiewowym dopełniacza, ponieważ diagnoza umożliwi  profilaktykę  antybiotykową zapobiegającą potencjalnym, zagrażającym życiu  infekcjom które mogą być przyczyna  inwalidztwa.  

Rokowanie  

Rokowanie co do długości życia uwarunkowane jest  ciężkością i częstością  zakażeń. Schorzenie pozostaje bez wpływu na sprawność intelektualną i życie społeczne chorego. Samodzielność pacjenta może być ograniczona w następstwie powikłań po ciężkich uogólnionych zakażeniach bakteryjnych (zapalenia  opon mózgowo-rdzeniowych) . Wczesna diagnoza, profilaktyka antybiotykowa i stosowanie szczepień mogą umożliwić normalne życie w dziedzicznym niedoborze C3

Organizacje pacjenckie  

http://www.rodzinafrax.pl

www.immunoprotect.pl

www.ipopi.org  

Ważne strony internetowe

www.orpha.net - Orphanet:  C3 deficiency

www.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1332655/ primaryimmune.org  

www.ncbi.nlm.nih.gov

Autor/autorzy opisu: 

Bożena Mikołuć,  Uniwersytet Medyczny w  Białystoku, Dziecięcy Szpital Kliniczny w Białymstoku  im Zamenhoffa. 

Data opisu 

01.06.2023

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.