Dystrofia mięśniowa kończynowo-obręczowa typu R1 (związana z mutacją w genie kalpainy 3)

Nazwa choroby: Dystrofia mięśniowa kończynowo-obręczowa typu R1 (związana z mutacją w genie kalpainy 3)

Synonimy: LGMDR1; kalpainopatia o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym; LGMD2A (Ang: Calpain-3-related limb-girdle muscular dystrophy R1)

OMIM: # 253600

ORPHA kod: 267

ICD-10: G71.0

Definicja choroby  

Dystrofia mięśniowa kończynowo-obręczowa typu R1 (LGMDR1) to pierwotna choroba mięśni o podłożu genetycznym, spowodowana mutacjami w genie kalpainy 3. Głównym objawem choroby jest postępujące osłabienie i zanik mięśni obręczy biodrowej, barkowej oraz dosiebnych (bliższych) mięśni kończyn.  

Etiologia. Podłoże genetyczne. Sposób dziedziczenia 

Przyczyną choroby są mutacje w genie CAPN3, kodującym kalpainę 3 – białko o charakterze enzymu, obecne prawie wyłącznie w mięśniach szkieletowych. Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny, czyli osoby z LGMDR1 posiadają mutację obu alleli genu CAPN3. W przypadku mutacji ze zmianą ramki odczytu kalpainopatia zawsze dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. W przypadku mutacji CAPN3 bez zmiany ramki odczytu, znane są rzadkie przypadki dziedziczenia autosomalnego dominującego, jednak w tych przypadkach schorzenie zalicza się do typu LGMDD4. Ponadto, u niektórych bezobjawowych nosicieli mutacji bez zmiany ramki odczytu można spotkać dyskretne cechy zajęcia mięśni, na przykład miernie podwyższony poziom kinazy kreatynowej.  

Epidemiologia 

Częstość występowania szacuje się na 1-9/100 000 osób. Jest to najczęstszy typ LGMD na świecie, a również i w Polsce.

Opis kliniczny  

Pierwsze objawy mogą wystąpić w różnym wieku, najczęściej jednak w drugiej lub trzeciej dekadzie życia; możliwy jest również początek po 30 rż., a wyjątkowo nawet po 60 rż;  

Wczesny rozwój ruchowy dziecka jest zwykle prawidłowy. W okresie przedobjawowym zazwyczaj stwierdza się znaczne podwyższenie aktywności kinazy kreatynowej w surowicy.  

U dzieci pierwszym objawem choroby bywa chód na palcach, spowodowany przykurczem ścięgien Achillesa, objaw ten rzadko spotykany jest w postaciach o późniejszym początku. W przebiegu choroby postępują trudności ze wstawaniem z przysiadu i wchodzeniem po schodach, które są objawem osłabienia mięśni obręczy biodrowej. W niektórych przypadkach, szczególnie o późniejszym początku, choroba może rozpocząć się osłabieniem mięśni obręczy barkowej, objawiającym się trudnościami w unoszeniu kończyn górnych powyżej poziomu lub podnoszeniem cięższych przedmiotów. Charakterystyczne dla tych pacjentów jest odstawanie łopatek.

W rzadkich przypadkach pierwszymi objawami mogą być bóle mięśni, nietolerancja wysiłku lub rabdomioliza.

W LGMDR1 nie obserwuje się osłabienia mięśni twarzy, zaburzeń mowy ani przełykania. Niekiedy stwierdza się obniżoną pojemność płuc, jednak niewydolność oddechowa spotykana jest wyjątkowo rzadko. Częstość występowania kardiomiopatii i zaburzeń rytmu w LGMDR1 nie wydaje się istotnie zwiększona w porównaniu z populacją ogólną. Funkcje poznawcze pacjentów nie są zaburzone.

Przebieg choroby jest postępujący, przy czym tempo rozwoju objawów jest różne.  

Diagnostyka  

Aktywność kinazy kreatynowej w surowicy jest zazwyczaj znacznie podwyższona, z wyjątkiem postaci łagodniejszych lub znacznego zaniku mięśni.

Badanie elektromiograficzne wykazuje zapis o cechach uszkodzenia pierwotnie mięśniowego

Najważniejsze znaczenie w diagnostyce LGMDR1 ma badanie genetyczne. W typowych przypadkach możliwe jest badanie genu CAPN3 w kierunku najczęstszych mutacji, jednak z uwagi na podobieństwo kliniczne do innych typów LGMD, najbardziej przydatne jest badanie panelu genów metodą sekwencjonowania nowej generacji (NGS).  

Biopsja mięśnia nie jest obecnie badaniem niezbędnym, ponieważ zazwyczaj wykazuje jedynie niespecyficzne zmiany o charakterze dystrofii. Wykrywanie kalpainy 3 metodą Western Blot nie jest wykonywane rutynowo.  

Pomocnicze znaczenie ma badanie rezonansu magnetycznego mięśni.

Leczenie  

Aktualnie brak jest leczenia farmakologicznego o udowodnionej skuteczności. Podstawą postępowania jest fizjoterapia usprawniająca, obejmująca łagodne ćwiczenia ruchowe bez przeciążania mięśni, zapobieganie przykurczom, fizjoterapię oddechową. Należy unikać okresów długiego unieruchomienia.

Nie zaleca się stosowania kortykosteroidów, z uwagi na brak badań potwierdzających ich skuteczność.

Nie ma również badań klinicznych potwierdzających skuteczność jakichkolwiek suplementów.

W przypadkach nasilonych przykurczów ścięgien Achillesa stosowane jest leczenie chirurgiczne.

Szczepienia ochronne

Brak przeciwskazań do szczepień ochronnych. Zalecane są sezonowe szczepienia ochronne przeciw grypie oraz SARS-CoV2

Zalecenia szczególne  

Okresowa kontrola kardiologiczna zalecana jest tylko u osób z objawami ze strony układu krążenia.

Zalecane jest wykonanie spirometrii na początku choroby, okresowa kontrola w zależności od tempa progresji objawów u pacjenta.  

Wskazana jest kontrola ortopedyczna u dzieci oraz pacjentów z deformacjami układu kostno-stawowego.

Wskazana jest suplementacja witaminy D oraz okresowa kontrola gęstości kości.

Zalecenia okołooperacyjne: należy unikać sukcynylocholiny oraz wziewnych środków znieczulających;

Ciąża i poród: w przypadkach z nasilonym niedowładem zazwyczaj zalecany jest poród poprzez planowe cięcie cesarskie w znieczuleniu podpajęczym. Podczas ciąży może dojść do progresji choroby.

W niektórych mutacjach CAPN3 istnieje zwiększone ryzyko rabdomiolizy wywołanej intensywnym wysiłkiem fizycznym

Rokowanie  

Przebieg choroby jest postępujący, zazwyczaj prowadzący do istotnego ograniczenia sprawności ruchowej. Tempo postępu niesprawności jest różne, w zależności od rodzaju mutacji oraz nieznanych jeszcze czynników. U większości pacjentów po 10-30 latach objawów dochodzi do utraty zdolności samodzielnego chodzenia. U kobiet obserwuje się tendencję do nieco łagodniejszego przebiegu choroby w porównaniu do mężczyzn.  

Organizacje pacjenckie

www.ptchnm.org.pl

Ważne strony internetowe

https://www.orpha.net - LGMDR1

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1313/

https://www.curecalpain3.org/

https://www.curecalpain3.org/registry/

LGMD - wytyczne AAN

LGMD - wytyczne EFNS

ENMC consensus statement on anaesthesia in patients with neuromuscular disorders

Management of Cardiac Involvement Associated with Neuromuscular Diseases (AHA)

2022 HRS expert consensus statement on evaluation and management of arrhythmic risk in neuromuscular disorders

Ośrodki eksperckie

Poradnie Genetyczne: 

Poradnia Genetyczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie; 

Poradnia Genetyczna CSK UCK WUM w Warszawie;

Ośrodki eksperckie chorób rzadkich: 

Klinika Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Europejska Sieć Referencyjna Chorób Rzadkich Nerwowo-Mięśniowych (ERN EURO- NMD)

Autor/autorzy opisu 

Anna Macias

Data opisu 

28.05.2023

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.