Moczówka prosta nefrogenna (NDI)

Nazwa choroby:  Moczówka prosta nefrogenna (NDI)  

Synonimy: -  

OMIM: 12580  304800

ORPHA kod: 223

ICD-10: N25.1

Definicja choroby  

Moczówka nefrogenna  jest tubulopatią spowodowaną zaburzeniem odpowiedzi kanalików nerkowych na działanie hormonu antydiuretycznego (wazopresyny, ADH)  i wtórnym do tego defektu upośledzeniem zagęszczania moczu. Wyróżnia się postacie pierwotne i wtórne, a w zależności od stopnia defektu zagęszczania moczu kompletne lub niekompletne.  Główne objawy choroby to zwiększenie ilości oddawanego moczu (poliuria), zwiększone pragnienie (polidypsja), wymioty, zaparcia a w sytuacji niedostatecznej podaży płynów, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, nawracające epizody gorączkowe i odwodnienie hipernatremiczne.

Eiologia. Podłoże genetyczne. Sposób dziedziczenia

W postaci pierwotnej brak prawidłowej nerkowej odpowiedzi na endogenną lub egzogenną wazopresynę, w większości przypadków (ok. 90%), jest następstwem wrodzonego defektu receptora V2 dla wazopresyny w kanalikach zbiorczych, wynikającego z  nieprawidłowości w genie AVPR2 (Xq28) i jest dziedziczony w sposób recesywny sprzężony z chromosomem X. Pozostałe przypadki dziedziczą się autosomalnie recesywnie lub dominująco i są wynikiem mutacji genu AQP2 (12q13),  kodującego  system kanałów wodnych- akwaporyny- 2. Przypadki nabyte NDI mogą występować wtórnie do cewkowo- śródmiąższowych chorób nerek, zaburzeń elektrolitowych, nefrotoksycznego działania leków i  są wynikiem zaburzeń wytwarzania odpowiednio wysokiego gradientu osmotycznego w rdzeniu nerki.  

Epidemiologia

Częstość występowania choroby szacuje się 1-9 / 1 000 000. Wrodzone postacie choroby są rzadkie. Dotychczas opisano ponad 350 rodzin z genetycznym podłożem choroby. Częściej spotyka się postacie nabyte.  

Opis kliniczny

Rozpoznanie NDI może zostać postawione w różnych okresach życia dziecka. W postaciach wrodzonych, kompletnych  choroby  objawy mogą pojawić się już w okresie noworodkowym lub niemowlęcym. Obserwuje się nasiloną poliurię, polidypsję  niepokój dziecka, zaburzenia łaknienia, wymioty, zaparcia, upośledzone wzrastanie,  skłonność do odwodnienia, stany gorączkowe o niejasnej przyczynie, drgawki. Ciężkie odwodnienie hiperosmotyczne może powodować następstwa neurologiczne, być przczyną śpiączki a nawet zgonu dziecka. U dzieci starszych dominuje poliuria i polidypsja. Częstymi objawami są  nykturia i moczenie nocne. W następstwie wielomoczu może dochodzić do  poszerzenia miedniczek nerkowych, moczowodów i dysfunkcji pęcherza moczowego co w odległej obserwacji może mieć niekorzystny wpływ na funkcję nerek. W przypadkach nabytej moczówki nefrogennej (zazwyczaj postać niekompletna choroby) objawy kliniczne są mniej nasilone.

Diagnostyka  

W diagnostyce istotną rolę odgrywają wyniki określonych badań laboratoryjnych,  próby czynnościowe a także badania genetyczne. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się hipernatremię, hiperchloremię, podwyższoną osmolalność surowicy oraz stale  niski ciężar właściwy( <1010) i niską osmolalność moczu  

(<300mOsm/kg). W próbie zagęszczania moczu  oraz w teście z podaniem egzogennej wazopresyny ( 10-20 mcg 1-dezamino-9-D-arginino-waopresyny- dDAVP) w przypadku postaci kompletnej NDI nie dochodzi do oczekiwanego wzrostu osmolalności i ciężaru właściwego moczu.  

W przypadku postaci  pierwotnych (wrodzonych) choroby możliwe jest potwierdzenie rozpoznania badaniem genetycznym ( analiza genów AVPR2 i AQP2)

Leczenie  

Pacjenci z NDI powinni zostać objęci opieką nefrologa, genetyka a także dietetyka. Jednym z podstawowych celów leczenia jest zapewnienie odpowiedniej podaży płynów tak by nie dochodziło do epizodów hipernatremii i odwodnienia hiperosmicznego  oraz ograniczenie podaży sodu do 1 mmol/kg/24 godz. Ważne jest zapewnienie odpowiedniej podaży kalorii i białka by umożliwić prawidłowe wzrastanie. U dzieci starszych zalecane jest częste oddawanie moczu w celu unikania nadmiernego przepełniania pęcherza moczowego. W przypadku rozwoju wysokoobjętościowego, hipotonicznego pęcherza  moczowego wskazane bywa jego przerywane cewnikowanie. W leczeniu farmakologocznym, które ma na celu zmniejszenie ilości oddawanego moczu, stosowany jest hydrochlorotiazyd, amiloryd oraz inhibitory syntezy prostaglandyn (indometacyna, ibuprofen).

Szczepienia ochronne

Brak przeciwskazań do szczepień ochronnych.

-

Rokowanie  

W przypadku prawidłowego, wczesnego rozpoznania i właściwego leczenia choroby rokowanie co do życia i prawidłowego rozwoju dziecka  jest dobre. Wielomocz może powodować poszerzenie układu kielichowo- miedniczkowego, moczowodów, dysfunkcję pęcherza moczowego i w konsekwencji  uszkodzenie funkcji nerek.  

Ważne strony internetowe  

https://www.orpha.net/consor4.01/www/cgi-bin/Disease_Search_Simple.php?lng=PL

https://www.erknet.org/disease-information/disease-details?disease_uid=223.0&disease_group=93603

Ośrodki eksperckie  

Poradnie Genetyczne  

Europejskie ośrodki eksperckie chorób rzadkich nerek – Gdańsk, Łódź, Kraków

https://www.erknet.org/our-experts/the-european-reference-centers

Autor/autorzy opisu: 

Irena Bałasz-Chmielewska  Gdański Uniwersytet Medyczny , Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, 

Data opisu 

30.05.2023

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.