Zaburzenie neurorozwojowe związane z mutacjami genu SYNGAP1

Nazwa choroby: Zaburzenie neurorozwojowe związane z mutacjami genu SYNGAP1

Synonimy: Niepełnosprawność intelektualna, autosomalna dominująca 5

OMIM: #612621

Kod ORPHA: 178469

Kod ICD-10: F78.A1 – Niepełnosprawność intelektualna związana z SYNGAP1 
 

Definicja
Zaburzenie neurorozwojowe związane z mutacjami genu SYNGAP1 charakteryzuje szerokie spektrum fenotypowe obejmujące opóźnienie rozwoju psychoruchowego/niepełnosprawność intelektualną (zwykle w stopniu umiarkowanym do znacznego), padaczkę, zaburzenia ze spektrum autyzmu i zachowania oraz trudności w karmieniu.  

Etiologia, podłoże genetyczne, sposób dziedziczenia
YNGAP1 to gen zlokalizowany na chromosomie 6p21. Białko SYNGAP1 jest białkiem mózgowo-specyficznym aktywującym synaptyczne GTP-azy RAS. Reguluje strukturę i funkcję synaps. Mutacje typu utraty funkcji genu SYNGAP1 prowadzą do syntezy nieprawidłowych kolców dendrytycznych w trakcie rozwoju. Dotyczy to głównie kolców dendrytycznych w neuronach piramidowych kory nowej. Brak białka SYNGAP1 prowadzi do aktywacji kaskady sygnałowej G, co z kolei skutkuje zwiększeniem liczby receptorów AMPA oraz plastyczności synaptycznej zależnej od receptorów NMDA. Ostatecznym efektem jest wzmożenie przekazywania sygnału przez synapsy. Choroba uwarunkowana jest w sposób autosomalny dominujący i jest wynikiem mutacji de novo. 

Epidemiologia
Szacuje się, że częstość występowania w populacji dzieci z niepełnosprawnością intelektualną może wynosić 0,75%, natomiast wśród pacjentów z encefalopatią padaczkową defekt SYNGAP1 może stanowić do 1%

Opis kliniczny
Rozwój ruchowy w pierwszym okresie życia opóźnia się, co wiąże się m.in. z uogólnioną hipotonią. Znaczne opóźnienie dotyczy także sfery mowy, przy czym nawet co trzecie dziecko nigdy nie osiąga tej umiejętności. U zdecydowanej większości dzieci z mutacją SYNGAP1 występuje padaczka. W szczególności, są to napady atoniczne/astatyczne, które mogą powodować częste w tej chorobie nagłe upadki, mioklonie lub napady uogólnione toniczno-kloniczne. Dość specyficzną cechą SYNGAP1 jest możliwość pojawienia się napadów odruchowych (tzw. reflex epilepsy), np. zaraz po rozpoczęciu karmienia. SYNGAP1 charakteryzują ponadto zaburzenia neurobehawioralne, w szczególności cechy autyzmu, ADHD oraz kompulsje i zaburzenia snu. Występują zaparcia, a niekiedy stwierdza się zaburzenia połykania. Rzadziej obserwowane cechy to zez, padaczka i nabyte małogłowie.  

Diagnostyka
Nie ustalono formalnych kryteriów diagnostycznych. Wskazujące wyniki obejmują kliniczną obraz opóźnienia rozwoju z napadami ogólnymi lub bez nich oraz/lub cechy zaburzeń ze spektrum autyzmu u pacjenta z potwierdzoną mutacją SYNGAP1 o heteryzgotycznym charakterze prawdopodobnie szkodliwym lub szkodliwym, lub alternatywnie z potwierdzonym usunięciem Chr 6p21.3.

Leczenie
Leczenie jest objawowe. Zalecane specjalistyczne badania obejmują badanie okulistyczne w celu wykrycia/wykluczenia zeza; badanie gastroenterologiczne z oceną w kierunku zaburzeń odżywiania lub zaparć; badanie ortopedyczne w celu wykrycia/wykluczenia anomalii budowy stawu biodrowego, kifo-skoliozy lub objawów płaskostopia; badanie neurologiczne w celu rozpoznania i leczenia padaczki i innych zaburzeń neurorozwojowych oraz badanie neuropsychiatryczne ze zwróceniem uwagi na cechy autystyczne/ADHD. Padaczka w SYNGAP1 może być oporna na leczenie farmakologiczne. Należy dokładnie obserwować pacjentów w celu zapobiegania lękom, trudnościom z koncentracją uwagi oraz agresywnemu lub samookaleczającemu zachowaniu. 

Szczepienia ochronne
Nie ma przeciwwskazań do szczepień ochronnych.

Zalecenia szczególne: 

Należy rozważyć wielospecjalistyczną opiekę od wczesnego dzieciństwa dla wszystkich pacjentów. Obejmuje to opiekę okulistyczną, gastroenterologiczną, ortopedyczną, neurologiczną, psychiatryczną, psychoterapeutyczną i rehabilitacyjną. Należy rozważyć stosowanie zabezpieczeń ograniczających skutki nagłych upadków. 

Rokowanie 

Przeciętna długość życia osób z niepełnosprawnością intelektualną i fizyczną jest zwykle niższa niż przeciętna. Poziom funkcjonowania pacjentów może zależeć od stopnia nasilenia objawów i intensywności opieki. 

Organizacje
Syngap Research Fund
http://Syngapresearchfund.org
National Organization for Rare Disorders
https://rarediseases.org/

Ośrodki eksperckie: 

Ośrodki Eksperckie Chorób Rzadkich na terenie całego kraju. 

Autorzy opisu:
lek. Snir Boniel i dr hab. n. med. Krzysztof Szczałuba. Zakład Genetyki Medycznej WUM oraz Ośrodek Wczesnej Diagnostyki Chorób Rzadkich w ramach Centrum Doskonałości Chorób Rzadkich i Niezdiagnozowanych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. 

Data opisu:

19.06.2023
 

Zawarte informacje mają charakter ogólny. Decyzje dotyczące metod i sposobu leczenia podejmuje każdorazowo lekarz leczący pacjenta, w sposób dostosowany indywidualnie do aktualnych potrzeb danego pacjenta, omówiony i prowadzony przez lekarza. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.